Troosterprijs

@ Erik van ’t Hullenaar

Op woensdag 29 maart reikte  de Faculteit der Natuurwetenschappen, Wiskunde en Informatica  voor de 35e keer de Professor Jan Trooster prijs uit.  In 2016 wordt de prijs toegekend aan een duo: Niek Janssen en Edwin Sweers. Beiden werken voor de nog jonge afdeling van Professor Bas van de Meerakker: Spectroscopy of Cold Molecules, Edwin werkt hier als gedetacheerd medewerker vanuit het technocentrum. Het duo ontving de prijs voor  hun ontwerp, bouw, en in bedrijfname van de “Nijmegen Zeeman afremmer”. Deze nieuwe afremmer wordt gebruikt om neutrale atomen en moleculen te manipuleren en af te remmen. Dit gebeurt door een molecuulbundel door een serie magneetspoelen te leiden, waardoor op de juiste tijden een sterke stroompuls gestuurd wordt. Niek Janssen en Edwin Sweers hebben samen een compleet nieuwe Zeeman afremmer ontwikkeld door gebruik te maken van een nieuw spoel-ontwerp, waarin waterkoeling geïntegreerd is in het hart van de spoel. Hierdoor is koeling van de spoelen zelfs bij het gebruik van stroompulsen tot 5.000 Ampere geen probleem meer. De afremmer kan zelfs op een hoge frequentie van 30 Hz bedreven worden. Het ontwerp van de spoelen is verder verrassend simpel, en bestaat uit slechts enkele windingen. Dit maakt het mogelijk hoge magneetvelden (tot wel 2.5 Tesla!) op te wekken, terwijl de weerstand en zelfinductie van de spoel erg laag blijven, zodat het pulsen van de elektrische stroom door de spoel gerealiseerd kan worden met relatief eenvoudige elektronische componenten die tegen geringe prijs zijn aan te schaffen. De afremmer is daardoor veel simpeler, veel robuuster, en minstens een grootte-orde goedkoper dan (het beperkte aantal) bestaande afremmers.

Het succes van de nieuwe Nijmegen Zeeman afremmer is voor een heel groot deel toe te schrijven aan het innovatieve werk van Niek en Edwin, die elk vanuit hun eigen expertise met pasklare en soms onconventionele oplossingen kwamen. In het bijzonder is het de samenwerking tussen beiden geweest (Niek vanuit de afdeling SCM en Edwin vanuit het Technocentrum) die deze nieuwe ontwikkelingen mogelijk hebben gemaakt. Een revolutionair ontwerp als deze ontstaat niet ineens op de tekentafel, maar ontstaat door samenwerking, proberen en opnieuw proberen, en met elkaar meedenken