Troosterprijs

Jan Trooster

Jan Marie Trooster werd geboren op 17 maart 1936 in Tjepoe, Indonesië. Zijn vader, Gerrit Trooster, werkte als geoloog bij een oliemaatschappij. Hij was de derde in een gezin met 6 kinderen.  In 1945 overleed zijn moeder in een interneringskamp. Het jaar daarop kwam hij met zijn familie naar Nederland. Het gezin vestigde zich in Utrecht waar zijn vader hoogleraar werd aan de universiteit. Jan volgde de gymnasium B opleiding en ging natuurkunde studeren in Utrecht. Zijn belangstelling voor experimentele natuurkunde werd gewekt in de werkgroep van Professor Dr. J. Volger.

Nijmegen
Na zijn afstuderen trad hij in dienst bij de nog zeer jonge Faculteit Wiskunde en Natuurwetenschappen in Nijmegen. Hij werd medewerker bij  de afdeling experimentele natuurkunde en entameerde een onderzoek op het gebied van de Mössbauer spectroscopie onder leiding van Professor A. Dymanus. Rudolf Mössbauer had in 1961 op 32-jarige leeftijd samen met R. Hofstadter de Nobelprijs voor Natuurkunde gekregen voor hun onderzoek naar de resonantie-absorptie van gammastraling en de ontdekking in dit verband van het naar hem genoemde Mössbauer Effect.

Samen met Ad Swolfs - experimenteel onderzoek

Zijn liefde voor het experiment kon hij hier uiten, omdat de benodigde apparatuur nog geheel moest worden gebouwd. Hij maakte daarbij dankbaar gebruik van de onmisbare steun van de technische staf van de Faculteit. Het slagen van baanbrekend experimenteel onderzoek is voor een belangrijk deel hiervan afhankelijk. Zijn waardering voor de bijdragen en de inspanningen van de technische staf is mede bepalend geweest voor de keuze om de Troosterprijs toe te kennen aan technische hoogstandjes van het ondersteunend personeel.

In 1961 trouwde Jan met Marguerite Hueber, in 1962 werd Steven en een jaar later Roos geboren. In 1967 promoveerde Jan op het proefschrift getiteld “Mössbauer Measurements on Gallium Iron Oxides and Boracites”, promotoren waren Prof.Dr. A.Dymanus en  Prof.Dr. A.G.M. Janner. Na zijn promotie aanvaardde hij een post-doc positie aan de Rutgers University in New Brunswick (USA), bij Professor Noemi Koller, een bekende Mössbauer spectroscopiste.

Met de afdeling

In 1969 keerde hij terug naar Nijmegen en werd benoemd tot wetenschappelijk hoofdmedewerker bij de afdeling Molecuulspectroscopie in de sectie Scheikunde. Gedurende de zomer van 1970 en 1971 vertoefde hij wederom aan de Rutgers University en had daar ook veel contact met de Mössbauergroep van Professor John Stevens in North Carolina. In 1973 werd hij tot lector benoemd in de fysische chemie, speciaal belast met onderwijs in de optische spectroscopie. In september 1978 verbleef hij  gedurende een jaar aan de Rutgers University bij Professor Koller. In het najaar van 1979 keerde hij  terug naar Nijmegen en in 1980 volgde zijn benoeming tot hoogleraar, zijn leeropdracht bleef ongewijzigd. Helaas werd hij in het voorjaar van 1980  ernstig ziek. Hij overleed 4 februari 1981 op 44-jarige leeftijd.

Onderzoek

Jan Trooster is bekend geworden door zijn onderzoek op het gebied  van de Mössbauer spectroscopie, een 30-tal publicaties in vooraanstaande internationale tijdschriften verschenen op dit gebied in de periode 1967-1981. Vooral zijn onderzoek aan goudverbindingen, goudclusters en aan kleine gouddeeltjes heeft internationaal strek de aandacht getrokken. Door het toepassen van integreerde teltechnieken wist hij een uniek Mössbauer-apparaat te construeren.

Molecuulspectroscopie in Nijmegen

Als fysicus schuwde hij chemische vraagstellingen niet, waardoor er vruchtbare samenwerkingsverbanden ontstonden met verschillende chemische werkgroepen binnen en buiten het Nijmeegse laboratorium. Er vonden 3 promoties plaats.

Proefschriften:

J.L.K.F. de Vries, getiteld : “A Mössbauer investigation on iron and tin complexes with bidentate univalent ligands”, 10 maart 1972.

M.P.A. Viegers, getiteld: ” 197 Au Mössbauer spectroscopy, hyperfine interactions and dynamical behavior of gold in molecular crystals and small particles”, 12 november 1976

G.H.M.Calis, getiteld: “A Mössbauer study on dynamic electron spin behavior, A ⁵⁷Fe and ¹⁵¹Eu study at low temperatures and high magnetic fields”, 24 juni 1981

Röntgen foto-elektronspectroscopie
Naast Mössbauer spectroscopie introduceerde hij de Röntgen foto-elektronspectroscopie (XPS) in Nijmegen. Door zijn grote experimentele vaardigheden wist hij ook hier in korte tijd tot de internationale top door te dringen. Er verschenen op dit gebied een 10-tal publicaties in de periode 1977-1980. Juist voordat zijn ziekte zich openbaarde voltooide hij een onderzoek over het optreden van plasmonen in metalen (Mg en Al). Er vond 1 promotie plaats.

Proefschrift Van Attekum

P.M.Th.M. van Attekum, getiteld: “X-ray photoelektron spectroscopy, a study of plasmons, alloys and gold compounds”, 18 mei 1979.